Αυτόματος πνευμοθώρακας
Σύντομη παρουσίαση αυτόματου πνευμοθώρακα και αντιμετώπιση (κλικ)
Παρουσίαση κλινικού περιστατικού με αυτόματο πνευμοθώρακα
Ορισμός
Αυτόματος πνευμοθώρακας (πνεύμα=αέρας + θώρακας) καλείται η μη τραυματική συλλογή αέρα εντός της υπεζωκοτικής κοιλότητας.
Τύποι
- Πρωτοπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας (primary spontaneous pneumothorax – PSP), ο οποίος δεν συσχετίζεται με κλινικά εμφανή νόσο των πνευμόνων.
- Δευτεροπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας (secondary spontaneous pneumothorax – SSP), ο οποίος συσχετίζεται με κλινικά εμφανή νόσο των πνευμόνων.
Επιδημιολογία
Ο πρωτοπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας συνήθως εμφανίζεται σε ψηλά και λεπτά άτομα, ηλικίας 15-34 έτη. Σπάνια εμφανίζεται σε άτομα μεγαλύτερα των 40 ετών. Ο δευτεροπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας εμφανίζεται κυρίως σε ασθενείς με υποκείμενη πνευμονική νόσο, συνήθως σε άτομα μεγαλύτερα των 55 ετών. Η αναφερόμενη επίπτωση είναι 6.3-24/100000 ετησίως για τους άνδρες και 1.2-9.8/100000 ετησίως για τις γυναίκες.
Οι πιθανότεροι παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση αυτόματου πνευμοθώρακα είναι:
- το κάπνισμα (με δοσοεξαρτώμενη σχέση)
- η πνευμονία που οφείλεται σε pneumonocystis jirovesi (ιδιαίτερα σε ασθενείς με HIV)
- επαγγέλματα η αθλήματα που σχετίζονται με αλλαγές στην ατμοσφαιρική πίεση, όπως οι πιλότοι αεροσκαφών και οι δύτες
Αιτιολογικοί παράγοντες
Τα κύρια αίτια συλλογής αέρα εντός της υπεζωκοτικής κοιλότητας είναι τα εξής παρακάτω:
- Πρωτοπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας από αυτόματη ρήξη πνευμονικών ή υποϋπεζωκοτικών εμφυσηματικών κύστεων προς την υπεζωκοτική κοιλότητα
- Δευτεροπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας που μπορεί να προκληθεί από υποκείμενη πνευμονική νόσο όπως:
- Αποφρακτική πνευμονοπάθεια
- χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (περισσότερο συχνό αίτιο)
- οξύ, σοβαρό άσθμα
- κυστική ίνωση
- Λοιμώδεις πνευμονοπάθειες
- πνευμονία από pneumonocystis jirovesi
- νεκρωτική πνευμονία
- φυματίωση
- Διάμεσες πνευμονοπάθειες
- σαρκοείδωση
- ιδιοπαθής πνευμονική ίνωση
- ιστιοκύττωση Χ
- λεμφαγγειολειομυομάτωση
- Νοσήματα του συνδετικού ιστού
- ρευματοειδής αρθρίτιδα
- σκληρόδερμα
- σύνδρομο Marfan
- σύνδρομο Ehlers-Danlos
- αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
- ιδιοπαθής φλεγμονώδης μυοπάθεια (πολυμυοσίτιδα / δερματομυοσίτιδα)
- Καρκίνος του πνεύμονα
- Ενδομητρίωση (καταμήνιος πνευμοθώρακας)
- Σάρκωμα που περιλαμβάνει τον πνεύμονα
- Αποφρακτική πνευμονοπάθεια
- Ρήξη οισοφάγου
- Σύνδρομο Birt-Hogg-Dube (σπάνιο, αυτοσωμικό, επικρατές νόσημα που επηρεάζει το δέρμα και τους πνεύμονες κι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλαπλών καλοήθων όγκων
- Μεταβολές της ατμοσφαιρικής πίεσης (πιλότοι και δύτες)
- Μεμονωμένες σπάνιες περιπτώσεις
Παθογένεση
Η ερμηνεία της παθογένεσης του αυτόματου πνευμοθώρακα βασίζεται στις εξής υποθέσεις:
- η αποδόμηση των πνευμονικών ελαστικών ινών προάγει την δημιουργία υποϋπεζωκοτικών εμφυσηματικών κύστεων
- η παρουσία εμφυσηματικών κύστεων προάγει την φλεγμονή που οδηγεί στην απόφραξη μικρών αεραγωγών
- η αύξηση της ενδοκυψελιδικής πίεσης σε επίπεδα μεγαλύτερα της ενδοϋπεζωκοτικής πίεσης έχει ως αποτέλεσμα την διαφυγή αέρα από τις κυψελίδες προς την υπεζωκοτική κοιλότητα
Πολύ μικρές (blebs) ή μεγαλύτερες (bullae) εμφυσηματικές κύστεις έχουν ανευρεθεί σε ποσοστό 94% ασθενών που εμφάνισαν υποτροπιάζοντα ή επιπλεγμένο αυτόματο πνευμοθώρακα. Ο πρωτοπαθής πνευμοθώρακας μπορεί να είναι οικογενής.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα συνήθως παρουσιάζονται ξαφνικά και μπορεί να είναι ήπια ή απόντα. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι:
- Δύσπνοια
- Θωρακικό άλγος
- ξαφνικό
- οξύ
- ετερόπλευρο
- εντοπισμένο στις πλευρές
- μεγαλύτερης έντασης κατά την έναρξη
- συνήθως υφίεται μετά από 24h
Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι το 87% των ασθενών δεν έκαναν κάποια δραστηριότητα κατά την εμφάνιση των συμπτωμάτων, 9% των ασθενών έκαναν κάποια απότομη κίνηση, ενώ μόνο 2% ασκούσαν κάποια έντονη δραστηριότητα. Στον καταμήνιο πνευμοθώρακα, τα συμπτώματα εμφανίζονται κατά την έμμηνη ρύση, ενώ συνήθως συνυπάρχουν συμπτώματα ενδομητρίωσης. Συμπτώματα καρδιοαναπνευστικής δυσλειτουργίας συνήθως οφείλονται σε πνευμοθώρακα υπό τάση.
Κλινική εξέταση
- μειωμένη έκπτυξη ημιθωρακίου
- υπερτυμπανικότητα στην επίκρουση
- ελάττωση ή απουσία αναπνευστικού ψυθιρίσματος
Διαγνωστική προσέγγιση
- Απεικονιστικός έλεγχος
- Ακτινογραφία θώρακος
- Αξονική τομογραφία θώρακος
- Διαθωρακικό υπερηχογράφημα
Ακτινογραφία θώρακος
Ακτινογραφία θώρακος
Αξονική τομογραφία θώρακος
Αξονική τομογραφία θώρακος
Διαθωρακικό υπερηχογράφημα θώρακος
Αντιμετώπιση
Γενικές συστάσεις
- Σε περίπτωση πνευμοθώρακα υπό τάση, συνιστάται άμεση παροχέτευση
- Παρακολούθηση προτείνεται για:
- ασθενείς με μικρό αυτόματο πνευμοθώρακα (απόσταση μεταξύ ελεύθερου ορίου πνεύμονα και θωρακικού τοιχώματος < 2cm) και μη σημαντική δύσπνοια
- επιλεγμένους, ασυμπτωματικούς ασθενείς με μεγάλο αυτόματο πνευμοθώρακα (απόσταση μεταξύ ελεύθερου ορίου πνεύμονα και θωρακικού τοιχώματος > 2cm)
- Χορήγηση οξυγόνου με υψηλή ροή σε όλους τους ασθενείς
- Εισαγωγή σε νοσηλευτικό ίδρυμα όλων των ασθενών με δευτεροπαθή αυτόματο πνευμοθώρακα
- Επεμβατική αντιμετώπιση συστήνεται σε όλους τους ασθενείς με πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή αυτόματο πνευμοθώρακα και δύσπνοια που σχετίζεται με την έκταση του πνευμοθώρακα
- παροχέτευση πνευμοθώρακα με την εισαγωγή βελόνας, καθετήρα ή σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης
- η παροχέτευση με βελόνα μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματική με την την τοποθέτηση σωλήνα και έτσι να μειωθούν οι μέρες νοσηλείας
- πλευροδεσία με πλευροδετικό παράγοντα δια του σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης ή θωρακοσκοπικά (VATS)
- η χημική πλευροδεσία είναι κατάλληλη για ασθενείς που αδυνατούν ή δεν επιθυμούν χειρουργική αντιμετώπιση
- παροχέτευση πνευμοθώρακα με την εισαγωγή βελόνας, καθετήρα ή σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης
- Για τους ασθενείς με υποτροπή του αυτόματου πνευμοθώρακα συστήνεται:
- πλευροδεσία με πλευροδετικό παράγοντα δια του σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης ή θωρακοσκοπικά (VATS)
- η θωρακοσκοπική εμφύσηση ταλκ μειώνει το ποσοστό υποτροπών συγκριτικά με την έγχυση ταλκ δια του σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης
- η πλευροδεσία με έγχυση μινοκυκλίνης μειώνει το ποσοστό υποτροπών και τις επακόλουθες θωρακοσκοπικές επεμβάσεις
- χειρουργική αντιμετώπιση
- για δύσκολους ή υποτροπιάζοντες πνευμοθώρακες η ανοιχτή προσπέλαση και διενέργεια υπεζωκοτεκτομής έχει το χαμηλότερο ποσοστό υποτροπών (1%)
- η θωρακοσκοπική προσπέλαση σε σύγκριση με την ανοιχτή προσπέλαση έχουν παρόμοια αποτελέσματα
- πλευροδεσία με πλευροδετικό παράγοντα δια του σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης ή θωρακοσκοπικά (VATS)
- Η αντιμετώπιση του καταμήνιου πνευμοθώρακα περιλαμβάνει συνδυασμό χειρουργικής αντιμετώπισης και ορμονοθεραπείας
Χειρουργική αντιμετώπιση
Παροχέτευση πνευμοθώρακα με εισαγωγή βελόνας στο πάσχον ημιθωράκιο
- Η τοποθέτηση βελόνας 14-16 G είναι το ίδιο αποτελεσματική με μεγαλύτερου εύρους βελόνες (>20 G)
- Η παροχέτευση με βελόνα στο τμήμα επειγόντων μπορεί να μειώσει το χρόνο νοσηλείας συγκριτικά με την τοποθέτηση σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης
- Η παροχέτευση με βελόνα μπορεί να είναι το ίδιο αποτελεσματική συγκριτικά με την τοποθέτηση σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης και να μειώσει το χρόνο νοσηλείας
- Η παροχέτευση με βελόνα και η τοποθέτηση μικρού καθετήρα θωρακικής παροχέτευσης φαίνεται να έχουν τα ίδια ποσοστά αποτυχίας στην αντιμετώπιση του αυτόματου πνευμοθώρακα
- Δεν υφίστανται ολοκληρωμένες τυχαιοποιημένες μελέτες που να συγκρίνουν την συντηρητική και την επεμβατική αντιμετώπιση του αυτόματου πνευμοθώρακα
Παροχέτευση πνευμοθώρακα με τοποθέτηση σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης στο πάσχον ημιθωράκιο
- Συνήθως απαιτείται η χρήση σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης μικρής διαμέτρου
- Συστήνεται σε ασθενείς με δευτεροπαθή αυτόματο πνευμοθώρακα
- Συστήνεται σε ασθενείς με πνευμοθώρακα υπό τάση ή αμφοτερόπλευρο πνευμοθώρακα
- Όταν απαιτείται να συνδεθεί ο σωλήνας παροχέτευσης σε αναρρόφηση (δεν απαιτείται πάντα), συνιστάται η χρήση συστημάτων αναρρόφησης υψηλού όγκου και χαμηλής πίεσης αναρρόφησης
- Η σύνδεση βαλβίδας Heimlich στο σωλήνα παροχέτευσης έχει αναφερόμενη αποτελεσματικότητα 86% στην αντιμετώπιση του πνευμοθώρακα
- Πρώιμη και επιθετική αντιμετώπιση συστήνεται σε ασθενείς κυστική ίνωση και εμφάνιση πνευμοθώρακα
- Η τοποθέτηση σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης σχετίζεται με υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας συγκρινόμενη με την παροχέτευση με βελόνα, αλλά δεν υφίσταται διαφοροποίηση στο ποσοστό των υποτροπών στους τρεις πρώτους μήνες
Θωρακοσκοπική και ανοιχτή αντιμετώπιση
- Η θωρακοσκοπική εκτομή του τοιχωματικού υπεζωκότα (υπεζωκοτεκτομή) με σύγχρονη μηχανική τριβή του σπλαχνικού υπεζωκότα είναι καλύτερα ανεκτές από τους ασθενείς σε σύγκριση με την ανοιχτή θωρακοτομή και υπεζωκοτεκτομή, αλλά με υψηλότερο ποσοστό υποτροπής (5%)
- Η επακόλουθη μηχανική πλευροδεσία (με τριβή του υπεζωκότα) μετά από θωρακοσκοπική σφηνοειδή εκτομή (συνήθως της κορυφής του πνεύμονα) δεν μειώνει το ποσοστό υποτροπών του πρωτοπαθούς αυτόματου πνευμοθώρακα
- Σύγκριση της θωρακοσκοπικής με την ανοιχτή προσπέλαση
Πλευροδεσία
- Η χημική πλευροδεσία είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση δύσκολων και υποτροπιαζόντων περιστατικών πνευμοθώρακα
- Οι συχνότερα χρησιμοποιούμενοι πλευροδετικοί παράγοντες είναι το ταλκ, η δοξυκυκλίνη, η τετρακυκλίνη και η μινοκυκλίνη
- Προτιμάται η εμφύσηση 5gr ταλκ για την επίτευξη χημικής πλευροδεσίας
- Η θωρακοσκοπική εμφύσηση ταλκ μειώνει το ποσοστό υποτροπών πνευμοθώρακα σε σύγκριση με την απλή παροχέτευση με τοποθέτηση σωλήνα θωρακικής παροχέτευσης
- Η χημική πλευροδεσία με ταλκ μπορεί να συσχετίζεται με την εμφάνιση αναπνευστικών επιπλοκών
- Η χημική πλευροδεσία με μινοκυκλίνη μειώνει το ποσοστό υποτροπής και τις επακόλουθες θωρακοσκοπικές παρεμβάσεις
- Η χημική πλευροδεσία με μινοκυκλίνη μετά από θωρακοσκοπική παρέμβαση μπορεί να αυξήσει την χρήση αναλγητικών, αλλά μειώνει το ποσοστό υποτροπών
- Η χημική πλευροδεσία με μινοκυκλίνη έχει τα ίδια ποσοστά υποτροπών με την μερική υπεζωκοτεκτομή του θόλου του ημιθωρακίου, αλλά πιο αυξημένη χρήση αναλγητικών
Επιπλοκές πνευμοθώρακα
- υπό τάση πνευμοθώρακας
- βρογχοπλευρικό συρίγγιο
- πνευμοθώρακας ex vacuo (μη επανέκπτυξη του πνεύμονα)
Πρόγνωση
Ο δευτεροπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας σχετίζεται με υψηλότερη νοσηρότητα και θνητότητα από ότι ο πρωτοπαθής αυτόματος πνευμοθώρακας
Κατευθυντήριες οδηγίες
- British Thoracic Society (BTS) guidelines
- European Respiratory Society (ERS) task force statement
- American College of Chest Physicians (ACCP) consensus statement
Επισκεφθείτε τον ιατρό.
Ο Χειρουργός Θώρακος, Αθανάσιος Κλέωντας κατά τις πρωινές ώρες βρίσκεται στο χώρο του Ιατρικού Διαβαλκανικού Κέντρου Θεσσαλονίκης και τις απογευματινές ώρες στο ιατρείο του (Ερμού 73).
📞 2310 – 400000
Γραφείο 11, 2ος όροφος. Dec 1742
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Δ. ΚΛΕΩΝΤΑΣ
ΩΡΑΡΙΟ ΙΑΤΡΟΥ
Ο ιατρός βρίσκεται τηλεφωνικά στη διάθεσή σας 24 ώρες την ημέρα, επτά μέρες την εβδομάδα.
Δέχεται στο ιατρείο του κατόπιν ραντεβού:
Δευτέρα – Παρασκευή: 18.00 – 21.00